Khai bút

Học giả Phan Kế Bính viết trong “Việt Nam phong tục” : “Mùng hai Tết Nguyên Đán những nhà buôn thấy hợp ngày thì mở hàng. Kẻ sĩ thì thường thường làm lễ khai bút”.

Vậy lễ khai bút đã có từ thật lâu và cũng chẳng hẳn là độc quyền của những người làm thơ viết văn. Kẻ sĩ, theo lời giảng của các bậc túc nho thì rộng rãi nhằm chỉ chung những kẻ có cốt cách của chữ.

Mùa Xuân tháng giêng, khí Dương trong trắng mới sinh, tinh hoa Trời đất bắt đầu tụ, vung bút mà đón lấy cái khí thiêng lành đó quả là phúc phận hiếm. Riêng với văn nhân, thường nghĩ mình hữu tài hữu tự thì càng lấy đó làm trân trọng lắm lắm.

Tết năm ngoái tôi được mời dự một lễ khai bút. Chủ nhân đương kim là sếp của tôi và là con một thầy đã dậy học tôi. Đương nhiên theo truyền thống học phong của người Việt thì sếp là nghĩa huynh, và sâu xa tôi mong tôi được là nghĩa đệ. Nhận người sang làm họ cũng đang là truyền thống. Tôi và nghĩa huynh chẳng biết làm gì trong cái nghi lễ khai bút thiêng liêng đó, cả hai chỉ mang máng nhớ những cái thao tác ang áng nào đấy mà mình đã trót hóng hớt qua ti vi hoặc qua một lời đồn kể nào đấy.

Chúng tôi đều tự an ủi là cổ tục đã thất truyền, thôi thì cứ tâm thành làm đầu. Đại loại trai giới từ đêm hôm trước. Nghĩa là có ai ép phải uống thì giới hạn trong một chai, nếu say quá thì kiên định trong sạch nằm một mình mà ngủ.

Mùng hai tết, y theo hẹn tôi đến đúng giờ, mâm cơm cúng tân niên chỉ duy nhất có tôi và anh của tôi. Chia xong ngôi chủ khách nghĩa huynh bộc bạch “Mình vốn dòng thư hương, một bằng tiến sĩ lại hội viên ba hội nghệ thuật, vậy mà đến tết này mới làm lễ khai bút. Đáng giận thay, đáng giận thay”. Người nhà bê lên một bình trà to, anh của tôi trầm trọng chuyên trà trong bộ đồ sứ Giang Tây, quà mừng nhân ngày anh lên phó Tổng. Khẽ nhấp một ngụm trà, nghĩa huynh của tôi với cái điều khiển từ xa bật nhạc Tình đã tan rồi từ dàn CD năm cục mác SONY, rồi thong thả dẫn giải “Chữ nghĩa là linh, chữ nghĩa là Thần, nên mình phải hết sức cung kính. Ngày hôm nay tôi và chú chỉ được ngồi ngắm thức ăn. Tâm mình thanh chữ mới thoát được”.

Tôi đưa lưỡi nếm trà lấy lệ, xót ruột quá, từ sáng tới giờ tôi chưa ăn gì. Cố giữ đừng dung tục nhưng mắt vẫn vô thức len lén nhìn mâm cơm thoang thoảng khói thơm và ấm. Món gân nai xào mộc nhĩ nấm hương tôi không rõ xuất xứ nhưng đĩa giò thì tôi biết. Miếng giò tròn dầy quánh một mầu phớt hồng nổi tiếng Ước Lễ là từ cân giò thửa của bà kế toán trưởng. Còn chai “Giôn” xanh để cạnh là của ông trưởng phòng tôi, ông này có thói quen ký nháy bên lề những chứng từ có giá và những quà biếu ông trân trọng.

Rồi nghi lễ trà đạo cũng phải hết, nghĩa huynh tôi mở chai rượu và cởi túi thơ. Một tệp giấy Bãi Bằng có dòng kẻ loại tốt nhất. Một bút bi hàng đặt mà quản bút có đính xa phia, quà của một thương gia Đài Loan nhân dịp vụ đấu thầu hớ hênh cuối hè năm ngoái. Giá bút thượng hạng, tục nhân nghe thấy tóc gáy thẩy đều dựng ngược.

Nghĩa huynh tôi hai tay nâng ly “Giôn” xanh, mơ màng ngắm cành đào mà cả phòng hành chính lặn lội khắp vùng Nhật Tân may mắn mới mua nổi. Thi hứng đã hiển thị trên nét mặt của thi sĩ thật, anh tôi hạ bút “Đầu năm khai bút, bút khai hoa”.

Anh tôi là nhà khoa học nên thơ có đầm đậm mùi Amôniắc. Tôi run run nức nở bình “Thưa, độc đáo quá”. Nghĩa huynh gật gù “Cậu thẩm thơ cũng được nhưng hơi câu nệ hình thức. Tuy nhiên văn học đến đỉnh cao là phải có phê bình. Phải thật đông nhà phê bình thì văn học mới hy vọng có được đỉnh”.

Tôi tâm phục khẩu phục. Chừng hết giờ Ngọ, anh tôi hoàn thiện thi khúc khai bút mừng xuân, phòng toa lét chợt bừng sáng. Nghĩa huynh quỳ xuống thắp ba nén hương trầm, đốt một ngọn bạch lạp, lạy bút bi và giấy Bãi Bằng. Lễ khai bút đã xong. Cả hai chúng tôi lâng lâng trong giai điệu nhạc Tình đã tan rồi. Ngoài cửa sổ vila trông ra đường có tiếng trẻ con lao xao đùa năm mới trong anh ánh mưa phùn phơn phớt ngọt.

Nguyễn Việt Hà

->Read More...