Đàn ông dự tiệc

Nhân dịp xong hoặc sẽ xong một đại sự nào đấy, thường là chuyện vui, thì người ta rất hay loay hoay mở tiệc. Tiệc là một đán tụ hợp (người Việt nói ngắn gọn, hôm nay nhà có đám) có ăn có uống, nêu dư dật thì có thêm múa hát, đặc biệt có tràn ngập bòn đàn ông. Tất nhiên trong bữa tiệc xa xỉ, tàn bữa lại phát sinh vui vẻ, thì đàn bà cũng có. Chẳng biết bộ phim cố tình ăn khách "Dạ yến" của đạo diễn Phùng Tiểu Cương người Tầu có lấy cảm hứng gì từ bức hoạ khét tiếng "Hàn Hi Tái dạ yến đồ" do Cố Hoành Trung cũng người Tầu vẽ hay không, chỉ biết đây là bức tranh điển hình miêu tả cho một thứ tiệc thượng lưu phè phởn.

Trong những bữa tiệc kiểu này, bọn đàn ông ăn uống chỉ cốt để nôn ra, bởi ngồn ngộn trên bàn là ú hụ cao lương mỹ vị mà có khoẻ như beo như sói cũng không thể hấp thụ hết trong một sớm một chiều. Nào là tôm hùm hấp to bằng bắp đùi hoa hậu, giá tiền một đĩa tương đương với giá bốn thiếu nữ nhà nghèo bán trinh may mắn gặp khách. Nào là chim trĩ nhồi sâm củ ngàn năm tròn căng như ngực siêu mẫu, giá một bát xấp xỉ bằng tiền công cả một làng bị lũ khốn nạn đi làm thuê ròng rã ba tháng. Trong một chuyến công tác phương Bắc, đại thi hào người Việt là Nguyễn Du có được mời dự tiệc. Trước khi vào ăn chợt Tố Như bỗng thấy lê la ngoài đường người mẹ và ba người con sắp chết đói, ông bật khóc viết bài "Sở kiến hành" (Những điều trông thấy mà đau đớn lòng). Nguyên văn chữ Hán thê thảm lắm, nên có người ứa lệ theo ông Nguyễn mà dịch thành vàn Việt. "Mâm cỗ sang vô kể. Nào vây cá gân hươu. Lợ dê mân đầy ngút. Quan lơn không gắp qua. Bọn dưới chỉ nếm chút. Biết đâu bên lề đường. Có mẹ con khổ cực". (Bắc hành tạp lục). Nhiều học giả đương đại bụng phệ có thâm niên được mời ăn tiệc, tấm tắc khen bài thơ hiện thực đã vạch trần ra bản chất của bọn phong kiến thối nát.

Ở ta hồi khó khăn bao cấp, đàn ông được mời dự tiệc thường là những tay đàn ông khác thường. Phi quan chức đương nhiệm cũng là nỗi danh trí thức. Vài văn nghệ sĩ nào mà được mời tham dự thì vĩnh viễn nhớ lâu lắm Rồi khi đến tiệc mà còn được gặp ông này bà nọ thì thật là hân hạnh muôn đời. Ảnh chụp chung cho dù phòng to hết cỡ, mặt cũng chỉ bằng đầu tăm, nhưng luôn trân trọng treo giwã nhà dặn con cháu giữ gìn như gia bảo. Tất nhiên, vì đang thời trong sạch vất vả, tiệc tùng hồi ấy đơn sơ đạm bạc. "Oách" nhất là mấy chai bia "Hữu Nghị", thêm đĩa thuốc lá đựng chừng chục điếu "Thăng Long". Ngoài ra thì bánh mứt kẹo 'Hà Nội", rồi chè "Thái" và tuyệt đối chưa bao giờ có gái "Tuyên". Đại loại công tiệc là vậy, nhưng "tư tiệc" có hơi khác. Ở đám dân chúng bình thường, nhân dịp hiếu hỉ, gia chủ tích góp lòng thành vất vả sửa một "tiệc" khiêm cung gọi là "bữa cơm thân mật". Cho đến giờ tại Hà Nội, thuật ngữ này vẫn được dùng ở những thiếp cưới của những nhà có tryền thống sinh hoạt "cán bộ công nhân viên chức nhà nước". Tiệc cưới giờ ra ăn mặn, thì sống chết cũng phấn đầu làm thành 4 bát 6 đĩa. Vì chưa có văn hoá phong bì nên sau đêm tân hôn cô dâu chú rễ cắm cúi "kéo cày giả nợ". Và nhờ "cùng một lắ bên trời lận đận",nói chung hôn nhân thời bao cấp, vợ chồng sống bền bĩ đến đầu bạc.

Tiệc mặn của lễ cưới thì chỉ mời người thân, còn tiệc ngọt thì mới mời linh tinh rộng. Nhà trai nhà gái hồi đó rất yêu thưong nhau, nên tiếp khách cùng một hội trường, do đó phát sinh một lạoi đàn ông chuyên đị dự tiệc "chùa". Những đứa này mặt mũi sạch sẽ, có duy nhất một áo vét tông đã bong hết lớp vải lót, bên trong bận sơ mi trắng cổ sờn khéo léo "pích kê". Bọn họ trà trộn trong đám tân khách, nhỡ nhà giao có hỏi thì bảo mình là khách nhà gái và ngược lại. Thỉnh thoảng gia chủ có hớ hênh thì cũng rút trộm chút ít đồ mừng. Nhiều tay bị bắt quả tang thì chuyển qua đám hiếu. Bây giờ bọn đàn ông đi dự tiệc "ké" vẫn còn rất nhiều. Thương thay, ngãy xưa người ta miễn cưỡng làm chuyện này là vì đói, còn ngày nay hầu hết là thèm chuyện huênh hoang dah hão. Chẵng phải chức trách chuyên môn gì của mình, cũng lê liếm kiếm bằng được tấm giấy mời. Từ mững công bóng đá đến Hà Nội nghìn năm, từ tổng kết đặt vòng đến hội thảo quốc tế, tuần chay nào cũng sũng sĩnh nước mắt, mồm miệng nhờn mỡ những là "lá lành đùm lá rách", những là "nhân lễ nghĩa trí tín".

Ngoài những thứ vớ vẫn như đã kể, đàn ông đi dự tiệc vẫn có những người hoành tráng lẫm liệt. Phàn Khoái thời Hán Sở tranh hùng chẳng hạn, hộ vệ Lưu Bang đi dự Hồng Môn yến, đã hào sảng ăn hết một vai lợn làm đối phương chủ tiệc kinh ngạc run sợ. Tất nhiện họ Phàn về già bị gan nhiễm mỡ có thêm tiẻu đường lẫn cao huyết áp. Hoặc Quan Vân Trường thời Tam Quốc cũng được phe Đông Ngô đối địch mời ăn cỗ, đã oai phong cầm theo hàng nóng, cả một thanh long đao to đùng, làm gia chủ Lã Mông khi tiếp hộ thức ăn phải ngấm ngầm đóng "bỉm". Nhưng đáng kể nhất là danh thần Nguyễn Biểu thời mạt Trần của Đại Việt. Khi được tướng Tàu tàn bạo Trương Phụ của nhà Minh mời dự tiệc ăn cỗ đầu người, cụ Nguyễn khí tiết coi đấy là đầu kẻ thù, ung dung khoét mắt ăn trước. Có thể nói tráng khí hào hùng tự sự sử tử tiết của liệt sĩ Nguyễn Biểu đã báo trước việc thảm hại của đám giặc phương Bắc.

Ngày nay, phố Nguyễn Biểu ở thủ đô dài 260 mét, cắt đường Phan Đình Phùng nối vào phố Hoàng Diệu. Hồi bao cấp, bên dãy số lẽ gần ra mép hồ Tây có hàng bia hơi bán giò thủ cực kỳ ngon.

Nguyễn Việt Hà

->Read More...